MELTEM COŞKUN: ŞARAP DÜNYASININ BÜYÜYEN NİŞİ : LOKAL ÜZÜMLER, MİRAS ÇEŞİTLER

Bundan 20 yıl öncesinde, 1990’ların başında yabancı kökenli soylu üzümler olan Cabernet Sauvignon, Merlot ve Chardonnay şarap dünyasının geleceği olarak görülüyordu. Uyum sağlayabildikleri hemen hemen her toprağa bu üzümlerin bağları dikildi. Chardonnay patlamasının yaşandığı yıllarda Avrupa’daki bağlar Cabernet Sauvignon, Merlot ve Chardonnay dikmek üzere söküldü. Şarabın globalleşmesi süresindeki bu akım fazla sürmedi. Özgünlük taşımayan şaraplardan sıkılan şarap dünyası; otantik , özgün ve lokal şaraplar arayışına girdi. Bugün şarap tüketim pazarının ana metropolleri olan Londra ya da New York’ ta pazarın nabzını tutan tüccarlar ve büyük bir titizlikle restoranlara şarap alımı yapan sommelierler , en iyi klasik örnekleri dışında yabancı üzümlerden yapılan şaraplara çok nadir ilgi gösteriyorlar. Son yıllarda yerli üzümler ya da miras çeşitler revaçta.

Yerliye kayış önce yerli üzümün olmadığı yeni dünya ülkelerinin kendilerine birer miras üzüm yaratmasıyla başladı. Avustralya Shiraz’ın, Güney Afrika Cabernet Sauvignon’un, Şili Carmenere’nin ve Arjantin Malbec’in izinden gitti. İtalya, Fransa ve İspanya’da ise yerliye dönüş başladı. Sicilyalı Planeta 1990’ların ortasında yeni dünya şarapçılığı ile çok rahat rekabet edebilecek kalitede Merlot, Cabernet Sauvignon ve Chardonnay’lar piyasaya sürmüşken, zamanla Sicilya’nın en konuşulan şarapları Nerello Mascalese, Nero d’Avola and Frappato ya dönüştü. Fransa ve İspanya’da da yerli üzümler gördükleri merak ve ilgi sonucu yeniden masaya yatırıldılar. Bugün Albariño ve Mencía üzümleri şarap severlerin ağzını sulandıracak kadar merak ve beğeni topluyor.

Üzüm genetiği konusunda dünyadaki en önemli otoritelerden Jose Vouillamoz’a göre dünyada bilinen 1405 yerli çeşit var. Jose Vouillamoz, Jancis Robinson ve Julia Harding in birlikte hazırladıkları Wine Grapes kitabı yerli 1368 üzüme yer veriyor . Kitaba göre 42 ülkenin şarap yapılan yerli üzümleri var, İtalya 377 ve ardından Fransa 204 çeşit ile on sırada yer alıyor.

Üzüm çeşitliliğinin önemine dikkat çeken diğer bir gerçek te bugün dünyada üretilen şarapların % 70’ inin sadece 30 çeşit üzümden yapılıyor olması. Yerli üzümlerin korunması şarap çeşitliliği, lokal, özgün şaraplar yaratmakta büyük önem taşıyor.

2012 yılında Fransa’da kurulan Wine Mosaic organizasyonu Akdeniz topraklarındaki yerli üzümleri korumak ve tanıtmak amaçlı projeler yürütüyor. Amaçları şarap üreticilerinden, kanaat önderleri ve tüketicilere uzanan iletişim halkası içinde farkındalık yaratmak, bu üzümlerin varlıklarını sürdürmesi için her türlü teknik desteği de sağlamak. Wine Mosaic Akdeniz’de nadir bulunan 6 üzüm türü için 2014 te “adopt a grape” adlı bir farkındalık projesi yarattı.

Adopt a grape projesine dahil olan Gouia Blanc( İsviçre), Obeidy( Lübnan), Zupa( Sırbistan, Isere( Fransa);Areni( Ermenistan) ve Turkiye’den Papazkarası’nın bulunduğu şarapları bu yıl İsviçre’de yapılan Digital Wine Communication Conference 2015 ‘te yer alan Wine Mosaic tadımında deneme fırsatını yakaladım.

Projenin üzümleri içinde en etkilendiğim son zamanların ilgi odağı olan Zorah ‘nın Areni’den yaptığı Zorah Areni Noir 2012 şarabıydı. Zorah’ın hikayesi Italya’da moda sektöründe yatırımcı olan Zorik Gharibian’nın ülkesine dönmesiyle başlıyor . Şarapla ilgili olan Zorik Gharibian uzun-araştırmalardan sonra en uygun yeri ve üzüm çeşidi olarak da Areni Noir’ı seçiyor. Bölgenin bilinen en eski üzümlerinden olan Areni, DNA bulgularına göre 100% yerli . Adını aldığı Areni kasabası 6000 yıllık dünyanın en eski şarap mahzeninin bulunduğu yer. Phylloxera’nın olmadığı bağlarda, eski asmalar, kendi kökleri üzerine hiç aşılanmadan dikiliyor. Şarap geleneksel yöntemle eski amforalarda ve beton küvlerde olgunlaştırılıyor. Areni Noir orta yoğunlukta yakut renginde, kuru gül ve menekşe ile oldukça çiçeksi, taze kırmızı taneli meyveler ile yoğun. İnce belirgin tanenlere sahip, derin ve güçlü, oldukça da lezzetli.

Yerli üzümlere artan ilgi sadece şarap dünyası trendi değil lokal tatlar hareketi, bio çeşitliliği korumanın farkındalığının da etkisi.

Yerel üzümlerin özgün ve zengin lezzetlere dönüştüğü şaraplar tatmanız dileğiyle…​