Viski Tarihi

İsmi Latincede 'yaşam suyu' anlamına gelen Aqua Vitae'den İskoç Galcesinde uisge Beathe'ya zaman içinde kısaltılarak Uisge'ye ve bugün söylediğimiz şekliyle Viski'ye evrilen bu içecek, bira ve şarap gibi binlerce yıla dayanan bir tarihe sahip değildir.

Kelimeyi ilk kez hangi ülkenin kullandığını kimse bilmiyor, ancak İskoçlar ve İrlandalılar terimin hak sahibi olduğunu iddia ediyor. İngilizcenin kelimeyi telaffuz etmeyi çok zor bulduğunu biliyoruz, bu yüzden kısaltıldı ve mevcut whisky  (Kanada, Japonca ve İskoç gibi) veya whiskey (İrlanda ve Amerika) kelimeleri kullanılmaktadır.

Viskinin kimler tarafından bulunduğunu kesin olarak bilinmese de tarihte ilk kez yazılı olarak nerede geçtiği bilinmektedir. 1494 yılında dönemin İskoç Kralı IV. James, Lindores Manastırında keşişlik yapan John Cor'a “aqua vitae" (latincede yaşam suyu anlamına gelmekte) yapması için yaklaşık 580 kg arpa verilmesini emreder. Bu arpaların Exchequer Rolls'a yani kraliyet hazine defterine kaydı yapılır ve bu kayıt tarihte viskinin geçtiği ilk yazılı resmi belge olur.

Viski, arpa gibi tahılların önce maya yardımıyla fermente edilmesi, ardından da alkol oranını yükseltmek amacıyla damıtılarak elde edilen bir içkidir. MÖ 10.000'li yıllarda Göbeklitepe'de bira olabileceği düşünülen fermente tahıl örneklerine rastlanıyor. Eski Mısır medeniyetinin MÖ 3000'lerde tahılları fermente ederek alkol yaptığını biliyoruz. Eski Mısır ve Mezopotamya'da damıtma yöntemiyle farklı kaynama noktaları olan sıvıların birbirinden ayırılması keşfedilmiş olup bu yöntem başlangıçta parfüm ve ilaç üretiminde kullanılmıştır. Viski gibi distile alkollü içkilerin üretiminde distilasyon kullanımı ise çok sonraki yüzyıllarda gerçekleşmiştir. Kimyanın Hipokrat'ı olarak nitelenen Acem simyacı Câbir bin Hayyan'ın (721-815) kurduğu tarihin ilk kimya laboratuvarında, imbik temelli distilasyon teknolojisi de yer alıyordu. 9. yüzyıl Hayyan'ın takipçileri Arap âlimi El-Kindi (Alkindus; 801-873) ve Acem âlimi El-Râzi (865-925) distilasyon teorisini geliştirdiler. El-Kindi'nin Parfüm ve Distilasyon Kimyası kitabı, aynı zamanda, distile alkollü içkiler için de en eski referanslar arasında sayılır. Damıtma imbiklerinin MS 10-12. Yüzyıllar arasında seyyah rahipler tarafından önce Avrupa'ya sonra da İrlanda ve İskoçya'ya getirilmesi sonucunda viski üretiminin başladığı düşünülüyor. İskoçya'da viski üretimi ile ilgili ilk kayıt 1494 yılındadır. Amerika kıtasındaki alkol üretimi de çok önceden başlamasına karşın, İrlanda ve İskoçya'dan gelen kolonicilerin 1600'lü yıllarda orada bolca bulunan başka tahılı, mısırı kullanarak viski yapması Yeni Dünya'daki viski tarihinin başlangıcı olarak kabul edilir.

MÖ

Eski Mısır medeniyetinin arpa kullanarak alkol üretmeye başlar

M.Ö.

2000: Eski Mezopotamya'da distilasyon sanatı başlar

M.S.

200: Afrodisiaslı İskender'in deniz suyu distilasyonuyla ilgili ilk yazılı kaydı

750: Câbir bin Hayyan imbiği mükemmelleştirir

1000-1200: Seyahat eden rahipler Arabistan Yarımadası'ndaki imbikleri önce Avrupa'ya sonra da İrlanda ve İskoçya'ya getirirler, viski üretimi başlar

1506: İskoçyalı James IV, Dundee's Guild of Barber-Surgeons'dan büyük miktarda viski satın alır

1494: İskoçya'da Lindores Manastırı'nda viskiyle ilgili ilk yazılı resmi kayıt

1579: Hasadın zayıf olması nedeniyle İskoçya Parlementosu'nun aqua vitae üretimine sınırlama getirir

1608: Dünyanın ilk lisanslı damıtımevi olan Old Bushmills İrlanda'da kurulur

1618: Highland bölgesindeki bir klan şefinin cenazesinde uisge içilir

1644: Orduya gelir sağlamak amacıyla İskoçya Parlementosu alkol üretimine vergi getirir

1713: İngiliz Malt Vergisi, İskoçya'yı bağlar

1725: Malt Vergisi, İskoç viski endüstrisini neredeyse bitiriyor. Birçok damıtıcı geceleri yasadışı bir şekilde çalışır. Geceleri ayışığında arpadan viski damıtan İskoçlar, bu viskiye 'moonshine' (ay ışığı) adını verirler.

**'Moonshine' günümüzde de yeni üretilmiş ve henüz fıçıya girmediği için renksiz ve şeffaf viskileri adlandırmak için kullanılıyor.

1781: Kişisel tüketim için damıtım yapılması yasaklanır

1816: Alkol yüzdesinin hesaplanabilmesini olanaklı kılan Sykes hidrometresi icat edilir

1820: Ünlü bir viski markası, Kilmarnock'ta bir bakkal dükkanı açarak baharat, çay ve İskoçya'nın farklı yerlerinden gelen viskiler satılmaya başlar

1823: İskoçya Vergi Yasası'nın ilanı ile resmi damıtımevlerinin kurulmasının yolu açılır, Yüzbaşı George Smith tarafından alınan lisans ile damıtımevleri resmiyet kazanmaya başlar

1830: Aeneas Coffey'nin farklı tahıllardan sürekli damıtım yapmayı olanaklı kılan kolon sistemi imbiğine patent alır

1875: Filoksera salgınıyla şarap üretiminde büyük sıkıntı yaşanır

1920-23: Amerika'da içki yasağı dönemi

1933: Roosevelt'in Amerika'daki Büyük Alkol Yasağı'na son verir; İskoç viskilerinin en az 3 yıl fıçıda olgunlaşması gerektiğini belirten yasa ilan edilir.

1935: ABD Federal Yasası, tüm Bourbonların yeni meşe fıçılarda yıllandırılmasına karar verir; İskoç viski üreticileri, ürünlerini olgunlaştırmak için eski Bourbon fıçılarını kullanarak fayda sağlar

1964: ABD Kongresi, Bourbon'u Amerika'nın resmi damıtılmış içkisi olduğunu ilan eder

1994: İskoç viskisinin 500. Yılı kutlanır​